Wstępując w związek małżeński, przeważnie widzimy swoje wspólne życie w barwach tęczy. Niestety, jak pokazują statystyki, aż tak różowo nie jest i coraz więcej małżeństw się rozwodzi. Co więcej, to o pieniądze kłócimy się najczęściej. Mamy do nich bardzo różny stosunek. Trudno w konstruktywny sposób pogodzić dwa odrębne style zarządzania budżetem domowym. Możemy również zauważyć tendencje, które są społecznym problemem tj. wykluczenie zawodowe kobiet, nadużywanie alkoholu powiązane z zadłużaniem się, czy przemoc ekonomiczną. W jakim stopniu żona odpowiada za długi męża i w jakich sytuacjach?
Wspólność majątkowa – czym jest, kiedy powstaje?
Według polskiego prawa osoby, które wchodzą w związek małżeński, w chwili złożenia podpisu na akcie małżeństwa zaczynają tworzyć wspólność ustawową inaczej wspólność majątkową. Oznacza to, że w momencie zawarcia małżeństwa praktycznie wszystkie przedmioty materialne nabyte w trakcie jego trwania są wspólne. Za przedmioty majątkowe wchodzące do wspólności ustawowej zaliczają się dochody za pracę, a także innej działalności zarobkowej męża i żony, dochody ze wspólnego majątku, a także pochodzące z majątku osobistego każdego z małżonków. Ponadto do wspólności wchodzą również „środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków” zasady te opisuje Kodeks rodzinny i opiekuńczy.
Do wspólności majątkowej nie wchodzą natomiast składniki stanowiące majątek osobisty każdego z małżonków. Kodeks cywilny rozgranicza je dość wyczerpująco, co możemy znaleźć w art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Poniżej przedstawiamy kilka z nich:
Do majątku osobistego każdego z małżonków należą:
1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
Itd.
Wspólność majątkowa w większości przypadków działa na korzyść obojga małżonków. Jednak są sytuacje, w których małżonkowie odpowiadają za swoje wzajemne długi. Taką konieczność można jednak wyeliminować, podpisując tzw. intercyzę, czyli umowę notarialną pomiędzy małżonkami stanowiącą o rozdzielności majątkowej. Po podpisaniu intercyzy, każdy z małżonków zachowuje wyłączną własność dóbr, które nabył, czy nabędzie w trakcie trwania związku małżeńskiego. Intercyza chroni małżonków przed odpowiedzialnością finansową za męża lub żonę. Jest dobrym rozwiązaniem, gdy prowadzi się jednoosobową działalność gospodarczą lub jedno z pary ma skłonności do nadmiernego zadłużania się.
W jakim stopniu żona odpowiada za długi męża przy wspólności majątkowej?
Jeżeli para małżeńska nie zdecydowała się na rozdzielność majątkową, odpowiedzialność żony będzie uzależniona od sytuacji. Możemy wyróżnić:
1. Jeśli para małżeńska zaciągnęła wspólnie kredyt, oboje odpowiadają za jego spłatę majątkiem wspólnym i osobistym.
2. Jeżeli mąż zaciągnął na przykład kredyt gotówkowy lub inne zobowiązanie za zgodą małżonki, to za dług odpowiedzialni są oboje ze wspólnego majątku. Jednak żona nie odpowiada majątkiem osobistym za dług męża. Majątkiem osobistym za spłatę zadłużenia odpowiada tylko mąż – ponieważ to on podpisał umowę z bankiem lub inną instytucją.
3. W przypadku, gdy mąż zaciągnął zobowiązanie bez poinformowania o tym żony, za dług odpowiada jedynie mąż. Do spłaty długu posłuży majątek osobisty, wynagrodzenie za pracę lub innego działania zarobkowego itd.
4. Wyjątkiem jest sytuacja, w której mąż zaciągnął zobowiązanie bez zgody żony, ale cel zobowiązania jest zaspokojenie zwykłych potrzeb rodziny. W takim przypadku oboje z pary odpowiadają za długi męża. Za zwykłe potrzeby rodziny uznaje się zakup żywności, spłata rachunków, pokrycie kosztów leczenia itd.
Jeżeli mąż prowadzi działalność gospodarczą i zaciągnie zobowiązanie finansowe, to o odpowiedzialności rozstrzyga, pisemna zgoda na zaciągniecie kredytu lub pożyczki. Jeśli żona wyraziła zgodę np. na pożyczkę przez Internet, będzie odpowiadała majątkiem wspólnym.
W jakim stopniu żona odpowiada za długi męża przy rozdzielności majątkowej?
W przypadku rozdzielności majątkowej w większości przypadków żona nie odpowiada za długi męża. Odpowiedzialność będzie spoczywać na żonie w przypadku, gdy mąż powadzi działalność gospodarczą, w której żona „pomaga”, a mąż ma długi publicznoprawne, czyli niespłacone podatki lub składki za ubezpieczenia społeczne. Pamiętajmy jednak, że intercyza nie wpływa na prawo dziedziczenia, zatem nie ma wpływu na długi męża po jego śmierci. W tym przypadku postępowanie jest tożsame jak przy wspólności majątkowej.
Stopień, w jakim żona odpowiada za długi męża po jego śmierci
W przypadku śmierci męża żona może dziedziczyć spadek. Do masy spadkowej zalicza się aktywa (pieniądze, nieruchomości, dobra materialne), a także pasywa (długi). Żona może zatem przyjąć spadek, wówczas odpowiedzialna jest za spłatę długów. Drugą opcją jest przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza – spłaca dług do wysokości otrzymanego spadku. Spadek można również całkiem odrzucić, np. w przypadku, gdy mąż nie posiadał aktywów, a jedynie długi.
Czy żona odpowiada za długi alimentacyjne męża?
Sytuację z alimentami na dziecko męża z poprzedniego związku lub małżeństwa, jasno określa art. 144, § 1. z Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
“Dziecko może żądać świadczeń alimentacyjnych od męża swojej matki, niebędącego jego ojcem, jeżeli odpowiada to zasadom współżycia społecznego. Takie samo uprawnienie przysługuje dziecku w stosunku do żony swego ojca, niebędącej jego matką.”
Z zapisu tego wynika, że żona w przypadku długu alimentacyjnego męża jest pociągnięta do odpowiedzialności. Jednakże w tym przypadku matka dziecka musi wystąpić w imieniu dziecka, a także udowodnić, że żądanie alimentów odpowiada zasadom współżycia społecznego. Co nie jest proste.
Z kolei inny przepis (art. 41 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego), mówi o tym, że do odpowiedzialności nie można pociągnąć współmałżonka dłużnika, jeśli zaciągnięte zobowiązania nie wynikają z czynności prawnej. Alimenty nie wynikają z czynności prawnej, więc egzekucji niespłaconych alimentów nie można egzekwować od żony dłużnika alimentacyjnego.
W przypadku długu alimentacyjnego sytuacja jest dość indywidualna. Dług alimentacyjny nie podlega także dziedziczeniu, co oznacza, że w chwili śmierci męża, żona nie jest odpowiedzialna za długi alimentacyjne współmałżonka.
Długi męża po rozwodzie
W momencie, w którym małżeństwo zostaje sądownie rozwiązane, nowe zobowiązania i nowe długi męża nie przechodzą na byłą żonę.
